Coachen = individueel leren?

In januari ben ik gestart met een leergang coachen van Coachboulevard. Maar wat is coachen eigenlijk? ‘Coachen’ begint een containerbegrip te worden waar van alles en nog wat onder valt. Veel mensen noemen zich coach zonder ook maar enige vorm van opleiding in die richting. In de media zie je ook steeds vaker berichten verschijnen over de zin en onzin van coachen. Tijd om eens op een rij te zetten wat ik versta onder coachen.

Eerst maar eens kijken welke definities er in omloop zijn. Al googelend kom ik op verschillende definities van coachen in woordenboeken en encyclopedieën, zoals: ‘Stimuleren van het bereiken van persoonlijke doelen door de ontwikkeling van kennis, competenties en talenten’, ‘Coachen is het begeleiden van anderen om hen tot een hogere competentie te brengen’ en ‘(Iemand) begeleiden en adviseren’. Ook de vakliteratuur kent verschillende definities. Zo schrijft John Whitmore in zijn boek Succesvol coachen: ‘Coachen is iemands potentiële kwaliteiten vrijmaken zodat hij zo goed mogelijk presteert’. En in ‘Leren coachen’ van Marinka van Beek en Ineke Tijmes staat: ‘Coaching is een eigen zelfstandig leerproces dat ten dienste kan staan van organisatiedoelstellingen.’ In beide boeken staat bovendien dat het gaat om het vergroten van het bewustzijn en de verantwoordelijkheid van degene die wordt gecoacht. Zo zijn er nog vele definities beschreven, maar ik beperk me hiertoe omdat de essentie vaak niet veel afwijkt van wat hier staat.

Als ik al die definities naast elkaar leg, valt het me op dat leren en ontwikkelen van een individu de rode draad vormt in de definities. Leren en ontwikkelen met als doel het functioneren van de persoon te verbeteren. Ik vind het een prachtige omschrijving, maar het is niet zo specifiek voor coaching. Volgens mij is elk leren, of het nu gaat om een training, een opleiding, intervisie of informeel leren, gericht op het verbeteren van het functioneren van personen of organisaties. Dat zou in ieder geval wel de bedoeling moeten zijn. Wat maakt coaching dan zo anders? Wat is de onderscheidende factor van coaching ten opzichte van andere vormen van formeel of informeel leren?

Het eerste wat in mij opkomt is: coachen is een vorm van individueel leren. In tegenstelling tot een opleiding of training, wordt bij coaching vaak individueel geleerd. Er wordt 1-op-1 gewerkt aan het aanleren van nieuw gedrag, het verkrijgen van zelfinzicht en het vergroten van zelfvertrouwen. Toch dekt dit niet de hele lading, want bij teamcoaching is sprake van coaching in een groep. Op zoek naar meer aspecten dus.

Een tweede aspect dat coaching onderscheidt van andere vormen van leren is naar mijn mening de thema’s die in coachgesprekken aan bod komen. Coaching richt zich doorgaans op diepere lagen van onszelf. Het gaat, volgens de ijsberg van McClelland (zie figuur hieronder), om het onzichtbare van onszelf, om het meer onbewuste, zoals ons denken en onze opvattingen en om onze keuzes en verlangens.

Is daarmee alles gezegd over wat coachen anders maakt dan andere vormen van leren? Volgens mij niet. Ook in trainingen kunnen diepgaande inzichten worden opgedaan over eigen opvattingen en keuzeprocessen. In mijn zoektocht naar wat coaching is, kwam ik in veel coachboeken iets moois tegen: als coach hoef je geen expert te zijn in het vakgebied van de ander, maar beschik je over vaardigheden om de ander te laten leren en groeien. Dat is interessant. Bij docenten en trainers denken we toch vaak aan mensen die een expert zijn in het betreffende onderwerp of vakgebied. Zij dragen kennis en vaardigheden over  aan de ander en zij kunnen de ander nooit verder brengen dan zijzelf zijn. Wanneer coachvaardigheden worden ingezet, kan dat dus wel. In Succesvol coachen van John Whitmore staat een prachtig voorbeeld van skicoaches  (zonder tenniservaring) die als tenniscoach aan de slag gingen met de training Innerlijk Tennis (gebaseerd op coachprincipes) en gelijke of zelfs betere resultaten bereikten dan hun collega´s die al jaren tennisten en toen tenniscoach werden.
Coachen onderscheidt zich dus met name door de manier waaróp wordt geleerd. Het gaat om het stimuleren van de ander om te leren, om het bewustzijn te vergroten zodat kennis en vaardigheden toenemen. Je draagt zelf geen kennis of vaardigheden over, maar begeleidt de ander in het zelf opdoen van individuele kennis en vaardigheden. Dat is nog best lastig, want je kennis en adviezen voor je houden, is niet zo makkelijk als het lijkt. Toch leidt het tot echt authentiek leren dat beter beklijft en meer effect heeft, daarvan ben ik inmiddels overtuigd.

Ik ga daarom met veel plezier verder om mezelf verder te bekwamen in het vak waarmee ik andere mensen kan laten leren en groeien en waarmee ik hen verder kan brengen dan ze nu zijn. Op die manier leer ik zelf ook weer elke dag bij.

Ik ben benieuwd hoe jij tegen het concept van coachen aankijkt!