Geprikkeld door een artikel in het Tijdschrift voor Coaching van juni 2014 (‘Coachen naar excellent docentschap’ van Monique Fortuin-Van Beek), herlas ik het onderzoek van McKinsey & Company¹: ‘Breaking the habit of ineffective professional development for teachers’ uit 2012. Hierin wordt gepleit voor aansluiting van de professionalisering van docenten op de visie en de strategie van de school, ofwel in mijn eigen woorden: het artikel breekt een lans voor strategisch leren waar ik me helemaal in kan vinden. Het artikel geeft vijf richtinggevende punten waaraan een professionaliseringsprogramma voor docenten moet voldoen. Wat ik echter mis, is een kader waarbinnen een school de professionalisering vorm kan geven, passend bij de eigen fase van ontwikkeling, werkwijze en cultuur. Daarom in deze blog een voorstel voor een passend kader: het door mijzelf en een collega ontwikkelde model Teamleerklimaat.
Stapje terug: belang professionalisering docenten
Uit diverse onderzoeken, onder andere van McKinsey & Company, blijkt dat de kwaliteit van het onderwijs stijgt als de kwaliteit van de docenten toeneemt. Ofwel: zichzelf ontwikkelende en lerende docenten leiden tot beter onderwijs. Ook blijkt uit ander onderzoek van McKinsey & Company² dat excellente schoolsystemen een cultuur kennen die erop is gericht dat docenten voortdurend van elkaar leren. Men geeft les met de deur open, bezoekt elkaars lessen, bereidt samen lessen voor en denkt samen na over de verbetering van de onderwijskwaliteit.
Kortom: het belang van professionalisering van docenten is duidelijk, evenals de meerwaarde die professionaliseren in gezamenlijkheid, als team, biedt.
Eerst samenwerken, dan professionaliseren
McKinsey geeft aan dat docenten in excellente schoolsystemen vooral ook van elkaar leren. De Nederlandse overheid onderkent dit en heeft in de diverse actieplannen en bestuursakkoorden met het onderwijs diverse vormen van peer review (zoals intervisie, klassenbezoek, etc.) opgenomen als aanbeveling voor professionalisering van docenten (onder andere Actieplan leraar 2020).
In mijn optiek kunnen vormen van peer review in de school echter alleen dan leiden tot effectief leren als er binnen het team een basis is gelegd ten aanzien van veiligheid, vertrouwen en samenwerken. Kortom: van teamvorming. Want in een school waar docenten elkaar vertrouwen, elkaars kwaliteiten kennen en elkaar respectvol bejegenen is de kans dat iemand zichzelf kwetsbaar opstelt (voorwaarde om te kunnen groeien) aanzienlijk groter dan in een school waar docenten elkaar wantrouwen, elkaar niet goed kennen en elkaars concurrent zijn.
Ik pleit er dan ook voor om bevorderen van professionalisering in de school gelijk op te laten gaan met teamvorming. Zo werk je aan een stevige basis om te kunnen leren en groeien.
Model Teamleerklimaat als kader om te groeien
Maar hoe kun je het leren en samenwerken in een school verbeteren? De eerste stap hierbij is inzicht verkrijgen in de huidige situatie: hoe staat het NU in de school met leren en samenwerken? Om dat te kunnen bepalen, is een model, een kader, behulpzaam. Samen met een collega onderwijskundige (Denise Bouwman van DB Lesontwerp) heb ik hiervoor het model Teamleerklimaat opgesteld (op basis van diverse literatuur, waaronder de onderzoeken van McKinsey & Company en boeken van Marijke Lingsma en Wierdsma&Swieringa). Het model Teamleerklimaat laat zien in welke fase(s) een school zich NU bevindt met betrekking tot samenwerken en leren, gebaseerd op relevante piketpaaltjes als Organisatiestrategie, Cultuur, Communicatie en Leren.
Inzicht werkt op zich al verhelderend, omdat diverse betrokkenen een ander beeld kunnen hebben. Met zijn allen hetzelfde beeld vormen, is al een eerste stap richting verandering.
Het model kan echter ook behulpzaam zijn bij de volgende stap: bepalen van de richting die je als school op wilt: de gewenste situatie (op korte en op langere termijn). Vervolgens kan met behulp van het model ook worden bekeken welke stappen nodig zijn om die gewenste situatie te bereiken. Zo biedt het model ook ingangen voor mogelijke interventies om de school verder te helpen in zijn groei op het vlak van samenwerken en professionaliseren.
Tot slot
Naar mijn mening is een dergelijk kader, als het model Teamleerklimaat, onontbeerlijk voor een school om de professionalisering te vergroten. Het model is uiteraard, zoals alle modellen, een ‘vereenvoudiging van de werkelijkheid’, maar biedt wel een vertrekpunt en doel, stelt kritische vragen, geeft relevante gespreksonderwerpen en aandachtspunten weer en geeft de mogelijkheid om de vooruitgang in kaart te brengen.
Binnen een duidelijk kader kan een school invulling geven aan de professionalisering van docenten gebaseerd op de eigen unieke situatie.
Verder lezen ?
¹ http://mckinseyonsociety.com/breaking-the-habit-of-ineffective-professional-development-for-teachers/
²http://www.stichtingvanhetonderwijs.nl/downloads/de_stichting_in_de_media/nieuwsberichten/Het_Nederlandse_onderwijs_beter_dan_we_denken.pdf
Overzicht actieplannen en bestuursakkoorden Ministerie OCW: http://www.schoolaanzet.nl/over-school-aan-zet/actieplannen-en-bestuursakkoorden/
Meer weten over de mogelijkheden van het model Teamleerklimaat? a.vanderhulst@affecto.nl of 06-14266266.