Onderwijs is onder invloed van onder andere veranderingen in de samenleving, techniek en wetenschap voortdurend in beweging. Zo zie je op dit moment steeds meer vormen van flexibel leren ontstaan én groeien. Flexibel in de zin dat het grotendeels plaats- en tijdonafhankelijk plaatsvindt. Ik denk dat flexibel leren de toekomst heeft. De redenen hiervoor zijn wellicht een open deur, maar voor de volledigheid noem ik twee belangrijke. Verder beschrijf ik in dit blog uitgebreid de mogelijkheden van een bepaalde vorm van flexibel leren die volgens mij veel kansen biedt als je het onder bepaalde voorwaarden toepast: de zogenaamde MOOC’s.
Redenen waarom flexibel leren toekomst heeft
Behoefte aan flexibel leren
Ten eerste is er steeds meer behoefte aan flexibiliteit in leren. Leren en opleiden zijn al lang niet meer voorbehouden aan kinderen en jongeren als voorbereiding op hun latere maatschappelijk en beroepsleven. Leren en opleiden is onderdeel van ons gehele werkende bestaan geworden, als gevolg van onder andere vergankelijkheid van kennis, technologische ontwikkelingen, veranderende functies en flexibelere arbeidscontracten. Termen als lifelong learning en duurzame inzetbaarheid passen hierbij. Hierdoor ontstaat behoefte aan vormen van leren en opleiden die steeds flexibeler in tijd en plaats kunnen worden afgenomen én die flexibel zijn in hetgeen wordt geleerd.
Mogelijkheden flexibel leren
Ten tweede zijn er steeds meer mogelijkheden voor flexibel leren door de technologisering en digitalisering. Flexibel leren via afstandsonderwijs bestond natuurlijk al langer, maar door de technologisering en digitalisering ontstaan er wel nieuwe mogelijkheden voor flexibel onderwijs met behulp van e-learning, webcursussen en –colleges, et cetera.
Door de technologisering en digitalisering is er ook een nieuwe leertheorie ontwikkeld, het connectivisme. Deze theorie is beschreven door George Siemens en is gericht op het vermogen van lerenden om nieuwe kennis te verwerven, kennisnetwerken te vormen en te leren omgaan met informatie van diverse bronnen. Als je daar meer over wilt weten, bekijk dan eens het volgende filmpje: http://www.youtube.com/watch?v=XwM4ieFOotA&sns=tw of lees hierover op: http://nl.wikipedia.org/wiki/Connectivisme
Groei en inbedding van MOOC’s in onderwijs
In het hoger onderwijs zie je de opkomst van MOOC’s; dit staat voor massive open online courses. Universiteiten van over de hele wereld bieden delen van hun onderwijs, veelal door topprofessoren begeleid, aan als vrij toegankelijke cursus ingericht op massale deelname, waarbij het cursusmateriaal wordt verspreid over het web. Deelnemers zijn niet aan een locatie gebonden en kunnen al naar gelang hun behoefte meer of minder actief deelnemen. De MOOC kan bestaan uit één of meer online masterclasses over een bepaald onderwerp, aangevuld met literatuurstudie, discussie en uitwisseling van kennis door studenten, docenten gedurende een bepaalde periode.
Voor- en nadelen
Belangrijk voordeel hiervan zie ik in het feit dat mensen van over de hele wereld kunnen deelnemen aan een dergelijke MOOC (zeker als het Engelstalig is). Ook lerenden uit landen zonder goede universiteit in de buurt of financiële middelen om te studeren, of lerenden die door andere redenen geen kans zien een opleiding aan een hogeschool of universiteit te volgen, kunnen zo hoogwaardige kennis opdoen. Verder kan een lerende binnen een MOOC kiezen welke onderwerpen voor hem of haar interessant zijn en zo zijn eigen leerroute uitstippelen en keuzes maken.
Belangrijke nadelen zijn ten eerste de vrijheid die de lerende heeft om al dan niet actief deel te nemen met motivatieproblemen en voortijdig afhaken als gevolg. Ook het rendement van leren zou lager zijn, omdat leren via een MOOC andere leervaardigheden vergt dan andere vormen van onderwijs. Verder is het civiel effect van het volgen van een MOOC wellicht minder, want het levert meestal geen studiepunten of certificaten op.
Kansen
Ondanks de genoemde nadelen zie ik wel kansen voor de MOOC’s. De genoemde nadelen kunnen volgens mij worden weggenomen als je deze onder bepaalde voorwaarden inzet. Je kunt de MOOC’s bijvoorbeeld inbedden in bestaande opleidingen of leertrajecten of je kunt een docent/coach toevoegen aan het programma (tegen betaling bijvoorbeeld) die de lerende helpt. Twee voorbeelden.
Voorbeeld inbedden MOOC in opleidingen
MOOC’s zouden naar mijn mening prima kunnen worden ingebed in bestaande opleidingen, zoals binnen het hbo of afstandsonderwijs. Studenten kunnen dan door de docent worden begeleid bij het aanleren van de benodigde leervaardigheden voor het succesvol doorlopen van een MOOC. Bijvoorbeeld door een MOOC in het begin van de opleiding als groep te doorlopen, of als huiswerk delen verplicht te stellen, en later steeds meer zelfstandig (afnemende sturing en toenemende zelfstandigheid). Zo leren de studenten enerzijds vaardigheden die belangrijk zijn in het kader van hun eigen lifelong learning toekomst. Anderzijds komen ze zo in aanraking met studenten van andere opleidingsinstituten en werkenden van voer de gehele wereld. Een prachtige vorm van internationaal leren en buiten de kaders van de eigen school kijken.
Voorbeeld MOOC met docent/coach op afstand
MOOC’s zijn uiteraard vooral ook interessant voor mensen die al werken en die geen volledige reguliere of afstandsopleiding willen of kunnen volgen. Ook voor hen is het belangrijk om zich de benodigde vaardigheden aan te leren om een MOOC succesvol en effectief te kunnen gebruiken voor hun eigen professionalisering. Wellicht dat een docent of coach op afstand hierbij van nut kan zijn. Een lerende kan dan bijvoorbeeld samen met de docent/coach vooraf bepalen wat hij wil leren van de MOOC, zodat concrete leerdoelen worden gevormd. Gedurende de MOOC kan de docent/coach een motiverende rol spelen door periodiek (bijvoorbeeld wekelijks) te bespreken (via Skype of mail bijvoorbeeld) wat de vorderingen en eventuele belemmeringen zijn en zo bijsturen. Na afloop kan een eindgesprek plaatsvinden om te oogsten wat is geleerd en wat de lerende verder nog nodig heeft om zijn leerdoelen te behalen.
Zoals je leest, zie ik wel mogelijkheden voor de MOOC’s. Of de toekomst van (flexibel) leren en opleiden met toepassing van MOOC’s er daadwerkelijk zo gaat uitzien, weet ik natuurlijk niet. Maar ik zie in ieder geval belangrijke aanwijzingen dat het deze kant opgaat. Wat denk jij? Ik hoor graag je reactie!